Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση SWD(2025)311 με στόχο να αξιολογήσει πού βρίσκεται η Ελλάδα όσον αφορά την εφαρμογή των περιβαλλοντικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επισκόπηση αυτή περιλαμβάνει, όχι μόνο την ανασκόπηση επιδόσεων, αλλά και προτάσεις για το πώς η χώρα μπορεί να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές της επιδόσεις στο μέλλον.
Table of Contents
Τι είναι η Επισκόπηση Περιβαλλοντικής Πολιτικής;
Η «Επισκόπηση της Εφαρμογής της Περιβαλλοντικής Πολιτικής» (ΕΕΠΠ) είναι μια διαδικασία που ξεκίνησε το 2016 με σκοπό την ενίσχυση της συμμόρφωσης των κρατών μελών της ΕΕ με τη νομοθεσία για το περιβάλλον. Δεν επιβάλλει νέα νομοθεσία αλλά εξετάζει το πώς εφαρμόζεται η υφιστάμενη, εντοπίζοντας κενά ή προβλήματα.
Διαχείριση Αποβλήτων και Κυκλική Οικονομία
Σύμφωνα με την επισκόπηση, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στη διαχείριση αποβλήτων, που είναι κρίσιμη για τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Παρά τις ευρωπαϊκές οδηγίες, ένα μεγάλο ποσοστό αποβλήτων συνεχίζει να καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής, με ποσοστά κοντά στο 80 %, ενώ η ανακύκλωση παραμένει μόλις στο 17 %, ποσοστό που παραμένει μακριά από τον στόχο του 55 % για το 2025.
Ακόμη, παρά τις προσπάθειες βελτίωσης της κυκλικής οικονομίας, ο δείκτης κυκλικής χρήσης υλικών (CMUR) στην Ελλάδα έπεσε στο 5,2 % το 2023, κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (11,8 %).
Πηγή SWD(2025) 311 final (Αστικά απόβλητα χώρας ανά δραστηριότητα διαχείρισης αποβλήτων).
Απορρίμματα Συσκευασίας και Πολιτικές Πρόληψης
Η Ελλάδα παρουσίασε διακυμάνσεις στην παραγωγή απορριμμάτων συσκευασίας την τελευταία δεκαετία, με σημαντική αύξηση από το 2021 και μετά, φτάνοντας τα 105 κιλά ανά κάτοικο το 2022, πολύ πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 186 κιλών. Ωστόσο, οι πραγματικές ποσότητες ενδέχεται να είναι υψηλότερες, λόγω ελλιπούς καταγραφής από ορισμένους παραγωγούς και διαδικτυακές πωλήσεις.
Πηγή: SWD(2025) 311 final, Eurostat, «Packaging waste by waste management operations» (Απορρίμματα συσκευασίας ανά δραστηριότητα διαχείρισης αποβλήτων).
Το ποσοστό ανακύκλωσης απορριμμάτων συσκευασίας μειώθηκε ανησυχητικά από 60 % το 2019 σε μόλις 43 % το 2022, κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ-27 (65 %). Η πτώση αυτή οφείλεται κυρίως στην έλλειψη επαληθευμένων δεδομένων από οργανισμούς ευθύνης παραγωγών.
Πηγή: SWD(2025) 311 final, Eurostat, «Packaging waste by waste management operations» (Ποσοστά ανακύκλωσης απορριμμάτων συσκευασίας (%), 2010-2022).
Σε επίπεδο πολιτικής, η Ελλάδα έχει υιοθετήσει το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων 2021–2030, το οποίο προβλέπει στρατηγικές όπως μείωση της σπατάλης τροφίμων και πλαστικών μιας χρήσης, προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και ανάπτυξη σημείων χωριστής συλλογής.
Επιπλέον, ενισχύονται δράσεις όπως η δημιουργία Κέντρων Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης (ΚΔΕ), η εφαρμογή συστημάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγών και η υιοθέτηση ανταποδοτικής ανακύκλωσης για συσκευασίες ποτών, με την πλήρη εφαρμογή της τελευταίας να αναμένεται έως το τέλος του 2025.
Παρά τις φιλόδοξες προβλέψεις ωστόσο, η εφαρμογή πολλών μέτρων καθυστερεί και η αποτελεσματικότητα του προγράμματος παραμένει υπό αξιολόγηση.
Το Δίκτυο Natura 2000 και η Προστασία της Φύσης
Το Natura 2000 είναι το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο, που δημιουργήθηκε από την ΕΕ για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Στην Ελλάδα το δίκτυο θεωρείται πλέον ολοκληρωμένο, αλλά υπάρχει έλλειψη σχεδίων διαχείρισης και προστασίας για πολλές περιοχές που εμπίπτουν σε αυτό.
Επίσης, η απουσία επαρκών δεδομένων και ειδικών μέτρων διατήρησης δυσχεραίνει την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων. Ωστόσο, σημαντική πρόοδος σημειώθηκε με την ίδρυση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, που ανέλαβε τη διαχείριση όλων των περιοχών Natura στην Ελλάδα.
Πηγή: SWD(2025) 311 final, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), «Natura 2000 Barometer» (Βαρόμετρο για το δίκτυο Natura 2000), στοιχεία του 2023.
Επενδύσεις και Οικονομική Διάσταση
Για να καλύψει τους στόχους σε τέσσερις βασικούς περιβαλλοντικούς τομείς (βιοποικιλότητα, ρύπανση, κυκλική οικονομία και ύδατα), η Ελλάδα χρειάζεται 5,3 δισ. ευρώ ετησίως, εκ των οποίων τα 2,3 δισ. αφορούν νέες επενδύσεις πέραν των υφιστάμενων. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 1,12 % του ΑΕΠ της χώρας.
Ποιότητα Νερών και Λυμάτων
Παρά κάποια θετικά βήματα (όπως ο σχεδιασμός νέων έργων), υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην κατασκευή μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, ιδίως σε περιοχές της Ανατολικής Αττικής. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα έχει πληρώσει πάνω από 184 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα από το 2014 για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που αφορούν τα λύματα και τα απόβλητα.
Συμμετοχή Πολιτών και Διακυβέρνηση
Η έκθεση επισημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να βελτιώσει τη διαφάνεια και συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον. Παράλληλα, έχουν γίνει εκπαιδευτικές δράσεις και ευαισθητοποίηση, όπως μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE+ και σεμιναρίων για την περιβαλλοντική ευθύνη.
Συμπεράσματα
Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, καθώς ενώ έχουν γίνει θετικά βήματα, οι καθυστερήσεις, οι ελλείψεις σε υποδομές και η απουσία συντονισμένης διαχείρισης σε πολλούς τομείς περιβαλλοντικής πολιτικής, δημιουργούν την ανάγκη για άμεση κινητοποίηση. Επιπλέον, η περιβαλλοντική μετάβαση δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη δημόσια υγεία και τη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
